Friesch Dagblad 28-3-2001

Tsead Bruinja (wêrom wol Tsead en gjin Brúnja) hat de baarch ris op `e kop holden en sjoen wat der allegearre útrûgele: wurden, sechjes, oantinkens en al dy oare dingen dy’t er fan syn mem (en heit en suske en pake en beppe) krigen hie.
En dy’t er kwyt wie of dy’t út it sicht rekke wienen yn dat fiere Grins of oare plakken om utens dêr’t Friezen mei aspiraasjes dy’t fierder geanne as it eigen hiem, hinne tsjogge. Guon komme al gau wer op it spoar fan de ‘Fundgrube’ dy’t de memmetaal is en Tsead Bruinja is ien fan dy Grinzer Helden. Se bestoke Fryslân mei harren produkten yn wurd en op skrift en it liket wol as meitsje se harren wurk derfan om ús hjirre op `e kluten in dûbele spegel foar te hâlden: sjoch ris wat jim allegearre hawwe en sjoch ris wat der noch mear is yn de wrâld. Dat is fansels in goed ding en wy moatte wiis wêze mei harren krewearjen en it stjoeren fan frisse eastewyn.
Fan gefolgen giet yn harren fersen ek gauris oer harren relaasje mei taal, talen en mear beskaat it Frysk. Dat kin makkelik liede ta in soarte fan nâlestoarjen en stammerjen, mar gelokkich sit der yn it ûndersyk nei de taal by ús Grinzer dichters ek altyd noch in hiel soad kluten: it giet oer de dingen by de wurden en de minsken en de loften, it wetter en de pleats, de stobbe en de ko. Dêrom kinne wy it as lêzers fan harren poëzij noch folgje en hawwe wy alteast noch fan harren woartels en wat se dêr mei wolle en wat se út de baarch helle hawwe. Omdat wy ek likernôch witte wat der yntreaun is.
Dat Tsead Bruinja alris frjemdgien is mei it Nederlânsk (Vreemdgaan, 1998) fernuveret ús net mear: langer hast alle Fryske dichters ite fan twa taalwâlen en dat is logysk: wy behearskje beide talen likegoed en dat it faak yn it Nederlânsk begjint, komt fansels fan de treurige situaasje op ‘ús’ middelbere skoallen dêr’t it fak Frysk noch altyd troch de HH en DD rektoaren en bestjoerders kultureel de nekke omdraaid wurdt of better sein: it komt net iens ta waaksdom.
Fangefolgen moatte ús dichters mei in ombocht útfine dat se noch earne in baarch hawwe te stean mei in gleuf en as se dêr dan ris by ûngelok mei skodzje, dan rattelt it sa frjemd en bekend. Bruinja seit yn it neiwurd by syn earste Fryske bondel De Wizers yn it Read: ‘Ik hie mysels ferband en it is net sa dat it sear dien hat, mar by harren haw ik wei west en ik hie better foar harren soargje kinnen’. Hy hat it der ek oer dat him de holle net genôch is en dat er wer oan it thúskommen is yn syn lea, foar bloed (en dat kin net oars as yn it Frysk).
De wizers steane yn it read: it wurdt heech tiid, mar ek: it wurdt tiid foar lichem en lea, foar bloed en bonken. Minder serebraal, mear út it hert of faaks it liif. De dichter giet yn dizze bondel tagelyk op `e siik nei syn relaasje mei de taal, wat de tiid dien hat en nei wêr’t dy taal mei ferbûn is. Dat ropt soms wat apokalyptyske bylden op of swart-wyt sênes út âlde Fellini-films of tichter by hûs dy út dy âlde film nei it boek fan Teatske Alzum: Iepen Finsters. De dichter beneamt de dingen yn in eigen oanrette wurdfolchoarder dy’t goed wurket yn de fersen mei wat mear tekst en mei langere rigels. Dy fersen hawwe ek in folle gruttere krêft, mear beswarring, as de koarte en koartrigelige. In goed foarbyld fan sa’n lang fers oer taal mei dy karakteristike Bruinja-rigels is it fers sûnder titel út de ôfdieling ‘read’.
De taal wurdt hjir oansprutsen mei ‘leave’, de tiid hat syn wurk dien ek it leauwe (yn oare talen, yn jild fertsjinjen) en it is no tiid foar it frij foarinoar oerstean (lit tiid ús fan inoar ôfskuorre) en foar it weromslaan mei brêgen fan wurden.
De enjambeminten wurkje yn Bruinja syn fersen mei om in sfear fan weromheljen op te roppen: troch it oerrinnen fan de rigels berikt er in soarte fan ‘stream fan wurden’ dy’t it ôftaasten fersterke (as der gjin argewaasje fan krigen hast, alteast).
Ik bin benijd nei Tsead Bruinja syn folgjende bondel, want dy komt der grif: der falt noch hiel wat leabrekkend wurk te dwaan om dy sparpot hielendal leech te krijen. As útjouwerij Bornmeer der wer sa’n moai boekje fan makket, hawwe wy wer in skat op `e planke.