Eerder gepubliceerd op www.farsk.nl

Fjoer yn `e eagen

In koart persoanlik ferslach fan Poetry International

Sneon

Tegearre mei de Zoete Hanen rop ik sneontemoarns de rinners fan de Slachte ta:

Gean werom nei de Finish!
De wiere winner bliuwt sitten!

of, nei it keapjen fan in fleske wetter:

Drink Hebron het water van de Joden!
Drink Mekka de Cola van de Arabieren!
Steun zo hun oneindige strijd!

Middeis sit ik yn `e trein nei Rotterdam, tafallich tegearre mei Peter de Groot fan it tydskrift Krakatau. Peter komt krekt fan Oerol dêr’t er optreden hat mei de dichter Daniël Dee. Peter de Selfkiller, sa’t er himsels graach neamt, skriuwt aardige aforismen en treed op as in wylde. Dy enerzjy is ek te finen yn it jonge tydskrift Krakatau dat hy foar it grutste part opset hat (www.krakatau.nl). Krakatau is ien fan de redenen werom’t ik nei Poetry International gean. De redaksje hat my frege in artikel te skriuwen oer it fers ‘Howl’ fan Allen Ginsberg en woe ek graach in fers oer hoe’t ik myn generaasje sjoch. It Howlnûmer soe tongersdeis presinteard wurde as ûnderdiel fan it râneprogramma fan Poetry.

Net alle poëzij dy’t op Poetry foarlêzen wurdt sprekt my oan, it measte is my faak wat te tradisjoneel, mar der sitte altyd útsjitter by. Fierders is it noait wei foar de kontakten. In pear jier lyn ha`k bygelyks sa yn Rotterdam de Súd-Afrikaanse dichter Charl-Pierre Naudé moete, wat resultearre yn oersettingen fan in tal Afrikaanse dichters yn Hjir en yn oersettingen fan it wurk fan Fryske dichters, û.o. Albertina Soepboer en Lida Dijkstra, yn it Afrikaans.

Rutger Kopland en Antjie Krog iepenje it festival. Ik hearde dit:

wat is geluk?

Omdat het geluk een herinnering is
bestaat het geluk omdat tevens
het omgekeerde het geval is,

ik bedoel dit: omdat het geluk ons
herinnert aan het geluk achtervolgt het
ons en daarom ontvluchten wij het

en omgekeerd, ik bedoel dit: dat wij
het geluk zoeken omdat het zich
verbergt in onze herinnering en

omgekeerd, ik bedoel dit: het geluk
moet ergens en ooit zijn omdat wij dit
ons herinneren en dit ons herinnert.

© Rutger Kopland

It soe op de poëzij sels slaan kinne. Ik ûnderfyn in gefoel fan gelok by it lêzen fan in moai fers of at ik sels slagje yn it skriuwen fan in goed gedicht. Foar in grut part is it de herinnering oan dat gefoel dat my opjaget om te lêzen en sels troch te gean mei skriuwen.

Antije Krog lêst minder betochtsum foar dan Kopland. Se sjongt, boartet en balt:

3. vertelling buiten het park

Susara Domroch uit Kuboes

‘nee, Opa Mandela op hem stem ik
hoe komt het dat je nu iets bent als Nama?
omdat we nu heten naar wie we zijn
voor de oude regeringen telden wij niet
jarenlang werden we verdreven naar barre plekken
naar Kleurlingreservaten
we waren niks
maar vandaag tellen we helemaal mee
en dat komt door die Ouman Mandela, door hem
nee de club van Mandela heeft mijn stem gekregen’

de kerk van Kuboes staat wit tegen de kwartsietlucht
haar stem weergalmt tussen de hellingen
‘o God blaas uw liefde over ons en doe haar bloeien’
zegt oom Adam
met de hand op het hart zingt de gemeente
‘ja Jezus is een rots
in een do-ho-rstig land
een do-ho-rstig land
U bent voor mij als wasem
Iejezus, Ieje-he-he-zus’
Kuboes hángt aan de hellingen van de Rozijntjesberg

het vergt veel God om het hier uit te houden

Mw. Farmer uit Eksteenfontein

‘ik hecht vreselijk aan vee
een huis vind ik maar niks
maar het open veld
ik ben opgegroeid zo in het open veld
in een rond huisje
toen we hier kwamen, regende het
en de goudsbloemen stonden zo hoog
als ik hurkte zat ik onder een vloer van bloemen
zodoende heb ik me deze plek eigengemaakt
en ik heb er nog steeds geen genoeg van
de aarde hè
het veld hè’

© Antjie Krog
Oersetting; Robert Dorsman

Fral it ‘do-ho-rstig’ roggelet Krog de seal yn. Se fecht yn har foardracht sa fûl mei har eigen fers, datst it meifjochtsje wolst, mar se docht dat gelokkich net sûnder humor. It ‘hè’ oan `e ein is dêrfan in moai foarbyld.

Der wienen sneon mear foardrachten, mar de measten wienen troch Krog al fan it poadium ‘ôflêzen’. Ramsey Nasr dy’t mei ‘Onhandig bloesemend’ in aardige bondel skreaun hat, koe sels mei syn akteurstalinten, dy’t dúdlik brûkt waarden yn in pasjoneare foardracht, my net boeie. At hy foarlêst is it my krekt wat te dramatysk, dan leaver Kopland mei de kreak yn syn tinkende stim. De jûne stie yn it teken fan ‘it begjin’. Hans Tentije lies yn dat ramt in fers oer wat der foar it ûntstean fan alles allegear net wie:

...niets levends, ten dode opgeschrevens
was er nog, geen braambos, geen hoog geheven mes...

Buodkskiplistjespoëzij bin ik net ôfkearich fan, mar dit wie my tefolle fan itselde. Ik miende eefkes dat it oan myn smaak lei, dat it fers my net springerich genôch wie, mar dêr lei it net oan, want de Peruaan Mario Montalbetti koe my wol by de lês hâlde mei in frij lang fers dat eins ek mar op ien idee basearre wie:

de oorsprong van de wereld
(Olie op linnen, 46 x 55 cm.)

je ziet. het lichaam in het begin. je ziet niet. het lichaam au fond het
lichaam op het laatst het lichaam in het vocht van het dierlijke
instinct. je ziet niet. het aardse paradijs. geïsoleerd door de pijn. het
lichaam elementair wanhopig het lichaam in het zweet.

je ziet. het lichaam andersom drijvend het lichaam horizontaal
geurend. het lichaam leunend op een levend hek geknield

wat dan ook zodat ik je kan ruiken. dagen schemeringen nachten.
wat. dan ook zodat ik je rug kan openkrabben terwijl ik kots van
genot

muur aan de ene kant wroet ik muur aan de andere. kant

zoals je het opent zoals je het likt zo is het lichaam zoals je het
bemint is het lichaam zoals je het bijt liefhebt vastgrijpt zo is het
lichaam zoals je het aanraakt zo is het lichaam is een slaginstrument

te voet. de tong jou lieflikkend te voet

een oneindige voortgang naar de kleur indigo. naar het vergeten van
de dingen. onmogelijk ze terug te vinden

zegt nee tegen de kus. ik bijt

ik alleen in de totale tatoeage van jouw lichaam wanneer ik in je ga
wanneer ik uit je kom doorweekt verdwaald. zonder woorden van
jou. een snufje zout op je lippen. laat ik laat hij

bekleed zijn met de waterlengte van de begeerte. ik roei ik roei op je
dijen zoek ik. de open wonde van de oorsprong. met mijn ogen
gezwollen van het kijken naar jou zoek ik

het enige instinct is dat je lippen hebt. geopend op het punt iets te
zeggen en je benen. uit elkaar op het punt iets te horen

hoor jezelf (jezelf horen)

twee condors met hoogtevrees spreiden hun bruine vleugels en
verslinden elkaar op de rand van de afgrond

twijfel niet bedrijf de liefde nu meteen op dit moment in plaats van
deze schijterige verzen te schrijven niet. aarzelen in de nacht van de
pruimenbomen op dit moment. blindelings

voel je het nog al beweegt het niet meer. het gekras van de raaf: de
oorsprong heiligt alle middelen

niemand weet ene donder niemand kan echt goed neuken niemand.
weet waarom we dit doen. of de verzen die ik schrijf niemand weet

dit bed deze middag dit ding dat jij en ik luidkeels roepen en. dat
komt en dat niet komt

bijna onmiddelijk. of altijd of steeds wanneer je het doet

het kloppen van het eindlichaam. van het lichaam aan het eind. van
het leven

zeg je ik ken de namen van de vogels dat is een ibis zeg je dat is een
winterkoninkje zeg je dat is een gewonde pietpiet tussen de
rozenstruiken zeg je dat is een mikstaart zeg je dat is een kolibri met
stem een lied. heel schel in het hart van een bloem tsjiep-tsjiep imiteer
je in de maneschijn en het water. snelt naar de zee

ik kus je ik snuffel je ik volg je als een hond zonder baasje ik migreer je

als de wind die uit de bergen naar beneden komt val ik van jouw
lichaam in de lawine van de wereld

© Mario Montalbetti
Oersetting: Mariolein Sabarte Belacortu

 Yn fergeliking mei Tentije brûkt Montalbetti minder saaie bylden, wylder miskien. Ik tink dat it oan it fitale lei en it lichamelike, dat Montalbetti my better befalt, hoewol’t de ferstilling by Kopland my just ek wer yntrigearet, mar goed dy hold it in stik koarter as Tentije.

Snein

Kees Ouwens lêst prachtich foar. Syn hermetyske poëzij wie in stik nijsgjirriger dan it platte wurk fan Carol Ann Duffy, dy’t miskien wol hast Poet Laureate west hie fan Ingelân, mar dat gelokkich mei har brave poëzij net wurden is. Yn in tal fan har fersen yntrodusearre se de frou fan Faust en de frou fan wit ik net wa. It wienen net mear as flauwe oantekeningen by in klassiker, hoewol’t ik der fansels neist sitte kin, want it publyk fûn it prachtich. It foel my op dat de Ingelsktalige poëzij dy’t ik op Poetry hear faaks wat saai en âlderwetsk is. Ik kin my net foarstelle dat dat oan de poëzij út dy lannen leit.

Moandei

In petear mei de Egyptyske dichter Ahmed al-Shahawi. Oer syn lêste bondel is in fatwa útroppen. It boek waard ferbean doe’t de twadde edysje útkaam. De earste wie in lúkse útjefte yn in oplage fan 2000 stiks en de twadde in goedkeapere yn in oplage fan 20.000. Sels op it festival skynt er in pear kear bedrige te wêzen. Trochdat dy driging sa farsk wie, kaam er spitigernôch der net ta om út te lizzen hoe’t er no krekt de Koran ferwurke yn syn fersen. Yn dy sin ha de machthawwers en fundamentalisten it foarlopich fan him wûn.

Jûns lêst Antjie Krog har ferdigening fan de poëzij. Tegearre mei in imbongi, in dichter út de orale Zulutradysje, dânset se en flústert se dat de poëzij gjin werklike fijannen hat. Se beskriuwt hoe’t de poëzij oeral ferskillende funksjes hat, bygelyks om in plak te ûnthâlden dêr’t wetter te finen is yn `e Sahara. Ik begryp it en fyn de toan moai, mar om mie hie Antjie Krog mear yn `e hûd fan de abbekaat fan `e dúvel krûpe mocht. Ek al hat de poëzij gjin fijannen, wat betooch oanbelanget is it nijsgjirriger om fan wat mear striid út te gean.

Tiisdei

Middeis wurde Willem Jan Otten en Julius Chingono (Zimbabwe) achterinoar ynterviewd. Otten, dy in skoft lyn him bekeard hat, praat oer hoe’t er syn fersen as in gebet sjocht, mar seit ek dat God alles wit. Onno Blom freget him ôf wat it nut is fan it skriuwen fan sa’n fers at God de ynhâld al kin. Otten antwurdet dat er it belangryk fynt om it nochris te sizzen ek al wit de goddelike lêzer al wat er sizze sil.
Chingono kin fan de skriuwerij net rûnkomme en is, neidat er besocht at as sjoernalist te libjen, ‘rockblaster’ wurden. Dêrneist hâldt er preken yn `e tsjerke. De man leaut like fûl as Otten. At er der oer praat ferskynt der in glinstering yn syn eagen, de tsjinsten yn syn tsjerke kinne wol trije oere duorje, it hinget derfan ôf wat der preekt. Ik leau net, mar dat sit yn it paad fan myn wurdearring foar rigels as dizze:

...Mijn geduldigste gedicht, mijn bondigste zin,
mijn strakste worp in de handschoen van een zoon,
hebben niet vergolden dat ik toen,
die ene keer dat ik geboren werd,

voor de aanwezigen minstens alles was,

de bel die paarlemoer komt aangedreven
door de tuin en niet de adem kent
die blies, niet terug de wind in kan

© Willem Jan Otten
út ‘Tot de bellenblazer’ (Eindaugustuswind, 1998, Van Oorschot)

Sa langt de poëzij mar gjin illustraasje is of in simpele beliedenis is it my bêst.

Woansdei

Pilot le Hot is in Frânstalige slammer. Ik koe him fan in pear jier lyn doe’t hy tegearre mei Sieger M. Geertsma en oaren meidie oan in ynternasjonale slam. It is in oere as fjouwer yn `e middei at der in priuwke fan slam jûn wurdt yn de kelder fan boekhannel Donner. It is gjin spannende poëzij, mar de fonken fleane fan de foardracht ôf. Dizze dichters ha it fjoer yn de eagen dat ik by de dichters út it reguliere programma faak mis. Ien fan de dichters stoot de treppen op wylst er syn fers opdreunt. It flyber sit him om `e mûle. Wy lústerje en sjogge. 
Arundhathi Subramaniam komt út Bombay. Se is op it festival te gast as webredacteur fan http://www.poetryinternational.org/, in site foar ynternasjonale poëzij dêr’t ek wurk fan Tsjêbbe Hettinga op te lêzen falt. Subramaniam fertelt oer religy. Se fertelt hoe’t de religieuze teksten yn har lân, libbene teksten binne, omdat se foar in grut part mûnling oerlevere wurde en dêrtroch feroarje kinne. Der binne yn har lân mear paden nei ‘divinity’ dan by ús en der is frijheid om in eigen paad te kiezen, bygelyks troch in eigen godheid út te sykjen.
Jûns waard de Buddingh’-priis útrikt. Ik hie graach nominearre west foar dy priis dy’t no nei Maria Barnas gie. Har bondel ‘Twee zonnen’ fûn ik moai, mar myn favoryt wie Joep Kuiper. Barnas hat in sterke toan, mar Kuiper is avontuerliker. Wa’t syn bondel noch net hat, moat gau nei de boekhannel foar ‘Monarchiëen’.

Tongersdei

Ik strún wat troch de stêd en lês. Middeis komt myn freondinne Saskia. We ha no trije moanne ferkearing en it giet goed. Saskia hat Nederlânsk studearre en wol promovearje op identiteit en lânskip yn Súd-Afrikaanse en Nederlânsktalige poëzij sûnt 1987. Wy sjogge foetbal yn in kafee tichtby. It optreden middeis en jûns wie aardich. Fral Simon Vinkenoog dy’t syn oersetting fan ‘Howl’ fan Allen Ginsberg foarlies, 21 minuten swittend as in otter, makke yndruk. Ik makke wurch fan alle poëzij doe al net folle oantekeningen mear.

Freed

Gjin Poetry mear foar my. Moarns healwei njoggenen sit yn `e trein nei Grins om dêr oan alumni foar te lêzen út de bondel ‘Academisch Groningen’ (Utjouwerij de kleine Uil). Myn fers dêryn giet oer in portier:

portier

rook uit de jaren zeventig slaapt in zijn snor als woede op
kinderen in een rijdende ford escort waar vader het woord
zijn onbewezen ongelijk logeert

even kijken wie de lekkerste borsten heeft tijdens het college
even snoepen van de truitjes in de pauze

mijn mond is een klooster vol oeh`s en ah`s
maar ik laat mijn broek niet zakken
ik laat mijn kaak niet zakken
voor de docent

in zijn dorp vechten meerkoeten en eksters
aan zijn tak wipt een doezelende druif op en neer

ik wil een machtige sleutelbos als conciërge
ik wil een niet te beledigen behendigheid
met apparaten

 en

tijdens het vele repareren
wil ik vaak niets liever dan hartelijk komen kijken
   bij wie de heerlijkste borsten had

in mijn dorp vechten meerkoeten en kraaien

© Tsead Bruinja

Us heit is konsjerzje.